Biskup, doktor Kościoła (jeden z Wielkich Doktorów Zachodu), Ojciec Kościoła.
Jest wpisany do kalendarza powszechnego rzymskiego. Jego wspomnienie obowiązkowe przypada 7 grudnia.
Urodził się ok. 339 r. w Trewirze w rzymskiej i arystokratycznej rodzinie chrześcijańskiej. Jego ojciec zarządzał Galią. Po jego śmierci matka z dziećmi wróciła do Rzymu, gdzie Ambroży otrzymał gruntowne wykształcenie. Został skierowany na drogę kariery urzędniczej. Około 370 r. otrzymał w zarząd prowincję Ligurii oraz Emilii, ze stolicą w Mediolanie. Hans von Campenhausen stwierdza, że „Ambroży jest pierwszym łacińskim Ojcem Kościoła, który urodził się, wychował i wzrastał nie jako poganin, lecz jako chrześcijanin. Jest on równocześnie pierwszą latoroślą wysokiej arystokracji rzymskiej, latoroślą, która jawnie stanęła po stronie Kościoła i w nim znalazła swoje powołanie życiowe” (H. von Campenhausen, Ojcowie Kościoła, s. 260).
Gdy po śmierci biskupa Mediolanu w 374 r., wybuchły zamieszki, Ambroży starał się zaprowadzić porządek. Przyszedł do świątyni na czas wyborów biskupa. Według legendy dziecko z tłumu miało zawołać: „Ambroży biskupem”. On jednak nawet nie był jeszcze ochrzczony. Wszyscy zebrani zgodzili się na tę kandydaturę. Po dłuższym oporze Ambroży przyjął wybór. Przyjął chrzest 30 listopada 374 r., a 7 grudnia święcenia biskupie. Majątek, który posiadał rozdał ubogim. Zaczął praktykować ascezę oraz studiować Pismo Święte oraz naukę Ojców (zwłaszcza Orygenesa). Benedykt XVI zauważa, że „rozpowszechnił on w środowisku łacińskim medytacje Pisma Świętego na wzór Orygenesa, wprowadzając na Zachodzie praktykę lectio divina, a jego nauczanie — stanowiące zasadniczą część jego ogromnej spuścizny literackiej — zaczyna się od lektury świętych Ksiąg, by ukazać, jak żyć zgodnie z Bożym Objawieniem” (Benedykt XVI, Święty Ambroży).
Był zwolennikiem rozdziału państwa od Kościoła. Znane są jego hasła: „Cesarz jest w Kościele, a nie ponad Kościołem” (Mowa 36) czy „Do cesarza należą pałace, do biskupa – kościoły” (List 76,19), ukazujące to, co myślał o relacjach państwo-Kościół (zob. F. Drączkowski, Patrologia, Pelplin-Lublin 1998, s. 310). Jego zdaniem państwo i Kościół powinny zachować swoją autonomię, ale nie być przeciwko sobie, lecz się wzajemnie wspierać. Był szanowany na dworze cesarskim. W wyniku jego działań, cesarz Gracjan w 382 r. usunął z sali posiedzeń senatu rzymskiego ołtarz bogini Wiktorii, będący symbolem religii pogańskiej. Natomiast, gdy rok później Gracjan zostaje zamordowany przez obwołanego w Galii antycesarza, to Ambroży z pomocą innych osób, przejmuje opiekę nad jego dwunastoletnim bratem, Walentynianem II.
Jego homilie przyciągały uwagę wiernych. Przyczyniły się także do nawrócenia przyszłego św. Augustyna. To właśnie od biskupa Ambrożego przyjął on chrzest w 387 r. Biskup Mediolanu potrafił być nieugięty w pewnych kwestiach, wykazując się mądrością, roztropnością, pewnością, ale i zarazem szacunkiem do innych. Jego doświadczenie polityczne pomogło mu w zarządzaniu Kościołem. Odważnie bronił prawd wiary, zachowując przy tym postawę niezłomną. Rozwijał zwłaszcza naukę o Trójcy Świętej. Był wrażliwy na sprawy społeczne, zachowanie pokoju i prawa. Był wyczulony zwłaszcza na nadużycia w sferze własności. W swojej posłudze chciał ukazywać zasady, jakimi powinni się kierować chrześcijanie.
Ambroży jest autorem bardzo wielu pism. Dotyczą one kwestii dogmatycznych (np. O wierze, O Duchu Świętym, Wyjaśnienie Symbolu, O sakramentach, O tajemnicach), ascetyczno-moralnych (na uwagę zasługują: O dziewicach, O dziewictwie, O wdowach i jedno z najsłynniejszych – Obowiązki duchownych), czy egzegetycznych (powstałych w większości z wygłoszonych homilii i zawierają komentarze do tematów ze Starego Testamentu, ale pojawia się też Wykład Ewangelii według św. Łukasza). Pisał także mowy, listy czy hymny. Uważa się, że dzięki Ambrożemu w Kościele Zachodnim powstał zwyczaj śpiewania hymnów podczas liturgii. Wszystkie jego dzieła są związane z działalnością duszpasterską. Głoszenie nauki było dla Ambrożego katechizowaniem. W swoich wystąpieniach i pismach bardzo dużo czerpał od pisarzy greckich.
Z powodu bardzo bogatej spuścizny literackiej, św. Ambroży został zaliczony, obok św. Augustyna, św. Hieronima i św. Grzegorza I Wielkiego, do grona czterech wielkich doktorów Kościoła Zachodniego.
Zmarł 4 kwietnia 397 r.
W ikonografii jest przedstawiany często w stroju pontyfikalnym, z księgą. Jego najbardziej znanym atrybutem jest ul, który nawiązuje do legendy, według której gdy był niemowlęciem rój pszczół miał złożyć w jego ustach miód. Miało to być zapowiedź jego przyszłej pracy duszpasterskiej w nawiązaniu do słów z Pisma Świętego: „Dobra mowa jest jako plaster miodu”. Jest patronem Bolonii, Mediolanu oraz pszczelarzy.
Hans von Campenhausem zauważa, że św. Ambroży jest jedynym Ojcem Kościoła, którego posiadamy portret. Tak to opisuje: „Jest to wizerunek nadzwyczaj wymowny, wcale nie idealizowany, i ma wszelkie podstawy do tego, by uchodzić za »autentyczny«. Chodzi tutaj o oznaczoną imieniem mozaikę, znajdującą się w poświęconej bratu Satyrowi kaplicy bazyliki Ambrozjańskiej, a powstałej na początku V wieku, a więc w kilka lat po śmierci Ambrożego. Stoi przed nami chuda, wątła postać w długiej tunice i w prostej, lecz dostojnej todze znacznego męża (nie było przecież jeszcze żadnego ubioru „duchownego”). Lekko nachylona, podłużna i niezbyt regularna twarz (badania przeprowadzone nad relikwiami potwierdziły nieznaczne przesunięcie lewego oka) otaczają krótko przystrzyżone włosy; nad wydętymi wargami i słabo zarysowanym podbródkiem widać niezbyt bujny zarost. Z oczu bije niemal smutny wyraz zamyślenia. Zdają się one wpatrywać wnikliwie w zgromadzoną gminę; ale niezwykle poważne, spokojne wejrzenie sięga poniekąd poza nią i ponad nią – w nieskończoność” (H. von Campenhausen, Ojcowie Kościoła, s. 294).
Bibliografia:
Benedykt XVI, Święty Ambroży.
H. von Campenhausen, Ojcowie Kościoła, tłum. K. Wierszyłowski, Warszawa 1967.
F. Drączkowski, Patrologia, Pelplin-Lublin 1998.
A. Żurek, Wprowadzenie do Ojców Kościoła, Kraków 1993.
Brunon Koniecko OSB – benedyktyn tyniecki. Do opactwa wstąpił w 2010 roku. Święcenia kapłańskie przyjął w 2018 r. Jest absolwentem administracji oraz teologii. W opactwie tynieckim był m.in. przeorem, podprzeorem i wychowawcą. Autor książek: Medytować to…, Nie żartujcie sobie z Bóstwa!, Modlitwa Jezusowa. Przewodnik po rekolekcjach Oddychać Imieniem, Droga Filokalii. 50-dniowe ćwiczenie duchowe
Opracowanie graficzne: Mikołaj Jastrzębski OSB
Jeśli chcesz otrzymywać bezpłatne powiadomienia o wszystkich tekstach, które w danym tygodniu pojawiły się na portalu modlitwajezusowa.com.pl, to zapisz się na otrzymywanie wiadomości. Jak będzie działać system powiadomień o nowych wpisach na portalu modlitwajezusowa.com.pl? Raz w tygodniu, w niedzielę o 18:00, otrzymasz wiadomość z listą najnowszych artykułów, które ukazały się na portalu modlitwajezusowa.com.pl.
