Biskup, Ojciec Kościoła, doktor Kościoła, jeden z czterech wielkich doktorów Kościoła Wschodniego.
Jest wpisany do kalendarza powszechnego rzymskiego. Jego wspomnienie obowiązkowe przypada 2 stycznia.
Jest zaliczany, obok św. Bazylego Wielkiego oraz św. Grzegorza z Nyssy, do Ojców Kapadockich. Tak określa się Ojców Kościoła, którzy pochodzili z Kapadocji (prowincja Azji Mniejszej), żyli w IV wieku i łączyły ich więzy rodzinne oraz przyjacielskie.
W Kościele Prawosławnym jest jednym z trzech świętych (oprócz Jana Apostoła i Ewangelisty oraz Symeona Nowego Teologa), któremu przyznano tytuł Teologa oraz tytuł Powszechnego nauczyciela (oprócz Bazylego Wielkiego i Jana Chryzostoma).
Urodził się ok. 330 r. w Arianzos (koło Nazjanzu) w zamożnej rodzinie chrześcijańskiej.
W momencie jego narodzin jego ojciec – Grzegorz Starszy – był biskupem. Grzegorz był dzieckiem długo wyczekiwanym, ofiarowanym Bogu jeszcze przed narodzeniem. W jego rodzinie było kilku świętych: jego siostra – Gorgonia, brat Cezary i kuzyn, biskup Amfiloch. Odebrał dobre wykształcenie. Studiował w Atenach, gdzie zaprzyjaźnił się z Bazylim Wielkim, a następnie w Cezarei Palestyńskiej oraz Aleksandrii.
Przyjął chrzest w 358 r. Po nim próbował życia monastycznego. Na prośbę Bazylego, przybył do pustelni nad rzeką Irys, w Poncie. Tam razem z nim zredagował Filokalię, czyli antologię pism Orygenesa. Miał zupełnie inny charakter niż jego przyjaciel Bazyli. Nie był tak aktywny i preferował kontemplację niż działanie.
W 361 r. przyjął święcenia kapłańskie, ale z pewnymi oporami, aby pomagać ojcu w duszpasterstwie. W 372 r. został biskupem Sazimy, wbrew swej woli, będąc wyświęconym przez Bazylego Wielkiego. Nigdy jednak nie objął tego biskupstwa. Pozostał w mieście rodzinnym, służąc swemu ojcu. Po jego śmierci, w 374 r., pracował przez rok w osieroconej diecezji, po czym udał się do Seleucji w Izaurii, do sławnego sanktuarium św. Tekli, gdzie prowadził życie ascetyczne.
Opuścił miasto rodzinne i zamieszkał w jednym z klasztorów. W 379 r. przybył do Konstantynopola na prośbę wiernych, aby zostać ich biskupem. Przewodniczył soborowi w Konstantynopolu w 381 r. W wyniku sporów i niechęci części duchownych do niego, zrezygnował z urzędu biskupa tego miasta i wrócił do Nazjanzu. Ostatnie lata swojego życia spędził w Arianzos w swojej „pustelni”. Tam oddawał się ascezie, modlitwie i studium.
Grzegorz był płodnym i wybitnym pisarzem. Nie pisał komentarzy biblijnych ani nie tworzył traktatów naukowych. Niemniej jego dzieła są napisane w doskonałym stylu i języku oraz w pięknej formie. Nie bez powodu więc Grzegorz z Nazjanzu nazwany został teologiem. Święty Hieronim powiedział, że „żaden z łacinników mu nie dorównywał”. Napisał 45 mów, 245 listów oraz 400 utworów poetyckich (niemal 18 tys. wierszy!). Był wspaniałym retorem i jedynym poetą wśród wielkich teologów z IV wieku.
Papież Benedykt XVI wskazuje, że Grzegorz „był człowiekiem łagodnym i przez całe życie starał się wprowadzać pokój w Kościele swojej epoki, podzielonym przez spory i herezje. Z ewangeliczną odwagą usiłował przezwyciężać swoją nieśmiałość, by głosić prawdę wiary. Odczuwał głębokie pragnienie zbliżenia się do Boga, zjednoczenia się z Nim. Oto, co mówi w jednej ze swych poezji: pośród «morza życia, / wzburzonego szalejącymi wichurami, (…) / jedno tylko było dla mnie drogie, / jedyny mój skarb, / pociecha i zapomnienie o trudach, / światłość Przenajświętszej Trójcy»” (Benedykt XVI, Święty Grzegorz z Nazjanzu).
Jednocześnie zaznacza, że Grzegorz uczy nas „o znaczeniu i konieczności modlitwy. Twierdzi on, że «trzeba wspominać Boga częściej, niż się oddycha», ponieważ modlitwa jest spotkaniem pragnienia Boga z naszym pragnieniem. Pragnieniem Boga jest, byśmy Go pragnęli. Modląc się, powinniśmy kierować nasze serce ku Bogu i oddać się Mu jako ofiara, którą trzeba oczyścić i przemienić. Na modlitwie widzimy wszystko w świetle Chrystusa, pozwalamy, by opadły z nas nasze maski i oddajemy się całkowicie prawdzie i słuchaniu Boga, podtrzymując ogień miłości” (Benedykt XVI, Święty Grzegorz z Nazjanzu).
Zmarł w 390 r. w Arianzos.
W ikonografii przedstawiany jest jako biskup w pontyfikalnych szatach, z paliuszem, z brodą oraz ze sporą łysiną czołową. Zazwyczaj w lewej dłoni trzyma księgę, a prawą dłonią błogosławi. Jego atrybutami są księga (lub zwój), paliusz.
Bibliografia:
Benedykt XVI, Święty Grzegorz z Nazjanzu.
F. Drączkowski, Patrologia, Pelplin-Lublin 1998.
J. Quasten, Patrology, vol. 3, Westminster 1983.
A. Żurek, Wprowadzenie do Ojców Kościoła, Kraków 1993.
Brunon Koniecko OSB – benedyktyn tyniecki. Do opactwa wstąpił w 2010 roku. Święcenia kapłańskie przyjął w 2018 r. Jest absolwentem administracji oraz teologii. W opactwie tynieckim był m.in. przeorem, podprzeorem i wychowawcą. Autor książek: Medytować to…, Nie żartujcie sobie z Bóstwa!, Modlitwa Jezusowa. Przewodnik po rekolekcjach Oddychać Imieniem, Droga Filokalii. 50-dniowe ćwiczenie duchowe
Opracowanie graficzne: Mikołaj Jastrzębski OSB
Jeśli chcesz otrzymywać bezpłatne powiadomienia o wszystkich tekstach, które w danym tygodniu pojawiły się na portalu modlitwajezusowa.com.pl, to zapisz się na otrzymywanie wiadomości. Jak będzie działać system powiadomień o nowych wpisach na portalu modlitwajezusowa.com.pl? Raz w tygodniu, w niedzielę o 18:00, otrzymasz wiadomość z listą najnowszych artykułów, które ukazały się na portalu modlitwajezusowa.com.pl.
